3.7 Maatregelen sluitende begroting

De raad heeft op 13 maart 2025 unaniem ingestemd (11753909) met een pakket aan maatregelen om de begroting voor 2026 en 2027 sluitend te maken. Het voorstel betreft keuzes waarbij rekening gehouden is met de belangrijkste voorkeurslijnen vanuit de begrotingsraad van 24 oktober 2024:

  • nog niet te drastisch ombuigen;

  • geen ombuigingen op het maatschappelijk middenveld;

  • geen lastenverhoging voor de inwoners;

  • iets risicovoller ramen met het oog op onderuitputting in de begroting;

  • bij ombuigingen eerst kijken naar 'geen Haagse knaken, geen Haagse taken'.

De maatregelen worden in deze voorjaarsrapportage verwerkt in het meerjarenbeeld.

De te realiseren maatregelen

In Tabel 11 is een overzicht van de te realiseren maatregelen voor een sluitende begroting opgenomen.

Tabel 11

Omschrijving (bedragen x € 1.000; min is nadeel)

2025

2026

2027

2028

2029

Inrekenen stelpost Hervormingsagenda Jeugd

0

0

5.250

5.250

5.250

Leges overall meer kostendekkend maken

0

4.255

4.255

4.255

4.255

Extra opbrengsten geliberaliseerde pacht en verhuur gronden

0

200

200

200

200

Verhogen toeristenbelasting

0

4.175

4.175

4.275

4.275

Structurele inzet Algemene dekkingsreserve

0

3.300

5.449

1.364

1.364

Areaaluitbreiding OZB niet-woningen

0

886

1.771

2.657

3.542

Onderuitputting budget opleidingskosten

0

500

500

500

500

Totaal - Maatregelen

0

13.316

21.600

18.500

19.386

Zorg en werk

Inrekenen stelpost Hervormingsagenda Jeugd

Beleidsdoel (bedragen x € 1.000; min is nadeel)

2025

2026

2027

2028

2029

Beleidsdoel A Inwoners ontvangen zorg en ondersteuning thuis.

0

0

5.250

5.250

5.250

In 2021 heeft de arbitragecommissie, Commissie van Wijzen, een uitspraak gedaan om het verschil in inzicht tussen de VNG en het Rijk over de beschikbare middelen voor de inzet van jeugdzorg te beslechten. In haar uitspraak stelt de commissie dat het jeugdstelsel niet langer houdbaar is en dat een set van (beheers)maatregelen moet leiden tot een betere inrichting van het jeugdstelsel en een landelijke besparing van € 1 miljard. Wij rekenen de besparing voor ons in. Als het Rijk ons compenseert, omdat de besparing die aan de maatregelen gekoppeld zijn niet realistisch blijken, dan verrekenen wij dit met de stelpost.

Ruimtelijke ontwikkelingen

Leges overall meer kostendekkend maken

Beleidsdoel (bedragen x € 1.000; min is nadeel)

2025

2026

2027

2028

2029

Beleidsdoel C Het gebruik van de openbare ruimte sturen in overeenstemming met het beleid.

0

4.255

4.255

4.255

4.255

Eén van de maatregelen waartoe besloten is betreft het verhogen van de legesopbrengsten omgevingsvergunningen en de legesopbrengsten van C-evenementen, zodat leges meer kostendekkend worden.

Leges kunnen verder worden verhoogd door het verhogen van de tarieven en/of het laten vallen of verhogen van het legesplafond per aanvraag (op dit moment € 650.000). De kostendekkendheid mag echter niet hoger worden dan 100% over de gehele legesverordening. Hierdoor wordt de raming van de leges omgevingsvergunningen verhoogd met € 4.205.000 en is de raming van de leges C-evenementen bijgesteld met € 50.000. De aanpassing van de tarieven en legesplafonds zal in de legesverordening 2026 worden opgenomen.

Economische zaken

Extra opbrengsten geliberaliseerde pacht en verhuur gronden

Beleidsdoel (bedragen x € 1.000; min is nadeel)

2025

2026

2027

2028

2029

Beleidsdoel A Haarlemmermeer is een aantrekkelijke, toekomstbestendige en veilige vestigingsplaats voor kleine en (middel)grote ondernemingen.

0

200

200

200

200

De geliberaliseerde pachtinkomsten en de inkomsten uit de verhuur van overige gronden over 2022, 2023 en 2024 laten zien dat meer inkomsten begroot kunnen worden.

Overzicht algemene dekkingsmiddelen

Verhogen toeristenbelasting

Beleidsdoel (bedragen x € 1.000; min is nadeel)

2025

2026

2027

2028

2029

Onderdeel A Belastingen (OZB, parkeren, toeristenbelasting, precariobelasting).

Verhoging toeristenbelasting

0

4.275

4.275

4.275

4.275

Flankerende maatregel

0

-100

-100

0

0

Verhogen toeristenbelasting

0

4.175

4.175

4.275

4.275

We kiezen voor een dusdanige verhoging van de toeristenbelasting in Haarlemmermeer dat deze onder die van Amsterdam blijft. De verhoging van de opbrengst is vastgesteld op 30%. In de verordening Toeristenbelasting 2026 wordt het tarief (een percentage van de overnachtingsvergoeding) waarmee deze extra opbrengst gerealiseerd moet worden, vastgesteld.
Wij stellen als flankerende maatregel voor de organisatie Event Park Amsterdam in Hoofddorp extra te steunen in de jaren 2026 en 2027. Wij verwachten dat dit zal leiden tot meer zakelijke evenementen en hotelovernachtingen. Hiermee is dit een verzachtende maatregel.

Structurele inzet Algemene dekkingsreserve

Beleidsdoel (bedragen x € 1.000; min is nadeel)

2025

2026

2027

2028

2029

Onderdeel D Onvoorzien/saldo kostenplaatsen.

Inzet Algemene dekkingsreserve conform raadsbesluit (11753909)

0

0

1.349

1.364

1.364

Aanvullende onttrekking ter dekking mutaties Voorjaarsrapportage 2025

0

3.300

4.100

0

0

Structurele inzet Algemene dekkingsreserve

0

3.300

5.449

1.364

1.364

In het Bestuurlijk Overleg Financiële Verhoudingen (BOFv) van 21 november 2023 hebben de VNG, IPO en UVW nieuwe afspraken over hun financiën gemaakt met de ministeries van Financiën en Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties. Deze afspraken bieden gemeenten kansen om hun financiële ruimte beter te benutten. Dankzij een nieuwe maatregel kunnen gemeenten vanaf 2024 reserves en overschotten inzetten voor het dekken van structurele lasten. Hierdoor kunnen gemeenten vanaf volgend jaar het surplus in de algemene reserve (de reserve waar geen bestemming aan is gegeven) aanwenden voor het dekken van structurele exploitatielasten. Van dit vrij besteedbare deel, (het surplus), mogen gemeenten 10% inzetten als structureel dekkingsmiddel. Dit onder de voorwaarde dat de solvabiliteit van de gemeente groter of gelijk aan 20% is en blijft.
Gezien deze afspraken wordt vanaf 2026 een deel van de vrije ruimte in de Algemene dekkingsreserve ingezet.

Ter aanvulling op het pakket aan maatregelen waarover de de raad op 13 maart 2025 besloten heeft (11753909) wordt ter dekking van de mutaties uit deze voorjaarsrapportage in 2026 en 2027 een aanvullend bedrag uit de Algemene dekkingsreserve onttrokken.

Areaaluitbreiding OZB niet-woningen

Beleidsdoel (bedragen x € 1.000; min is nadeel)

2025

2026

2027

2028

2029

Onderdeel A Belastingen (OZB, parkeren, toeristenbelasting, precariobelasting).

0

886

1.771

2.657

3.542

In het meerjarenbeeld wordt tot nu toe geen rekening gehouden met een extra opbrengst van de onroerendezaakbelastingen niet-woningen als gevolg van areaaluitbreiding. De reden hiervoor is enerzijds het niet beschikbaar hebben van een betrouwbare raming van de nieuwbouw van bedrijven en anderzijds dat tot en met 2022 als gevolg van de hogere waarde door de areaaluitbreiding de algemene uitkering lager werd door de negatieve inkomstenmaatstaf. Dit laatste is vanaf 2023 niet meer het geval. Bij de herijking van de verdeling van het gemeentefonds is de negatieve inkomstenmaatstaf OZB niet-woningen gemaximeerd op € 35.000 per inwoner. Haarlemmermeer zit ruim boven dit maximum (als gevolg van het luchthavengebied), waardoor een areaaluitbreiding bij de niet-woningen niet meer leidt tot een lagere algemene uitkering. Ondanks vele pogingen, is het niet mogelijk een betrouwbare raming van nieuwbouw van bedrijfspanden op te stellen. Maar gezien de gemiddelde areaaluitbreiding van de laatste jaren is een voorzichtige aanname van een waardestijging van € 150 miljoen per jaar acceptabel. De areaal-uitbreiding voor het jaar 2025 is verwerkt in de paragraaf 3.3 Ontwikkeling aantal inwoners, woningen en niet-woningen. Doordat araaluitbreiding cumulatief doorwerkt, is er in 2029 bij deze maatregel een aanvullend voordeel ten opzichte van 2028.

Overzicht overhead

Onderuitputting budget opleidingskosten

Beleidsdoel (bedragen x € 1.000; min is nadeel)

2025

2026

2027

2028

2029

Onderdeel A Directie, bestuursondersteuning, corporate control, communicatie, personeel en organisatie, financiën, inkoop en juridische zaken.

0

500

500

500

500

Bij de analyse van de cijfers van de begroting is geconstateerd dat er structureel geld overblijft op de middelen voor de opleidingskosten. Voor het opleidingsplan geldt een afspraak met de Ondernemingsraad (OR) over het beschikbare bedrag. Er wordt voorgesteld een stelpost onderuitputting te vormen op de ervaring van de afgelopen jaren zodat het budget voor de organisatie beschikbaar blijft.

Strategische herorientatie 2021

Gelet op het geprognotiseerde tekort in het meerjarenbeeld over de jaren 2022-2025 heeft de raad op 1 juli 2021 besloten tot een pakket ombuigingsmaatregelen oplopend tot € 13,2 miljoen in 2025 (2021.0001203). Op basis van het coalitieakkoord 2022-2026 zijn de ombuigingen vanaf 2025 met structureel € 2 miljoen per jaar verlaagd.

De te realiseren ombuigingen

In Tabel 12 is een recapitulatie van de te realiseren ombuigingen opgenomen.

Tabel 12

Omschrijving (bedragen x € 1.000)

2025

2026

2027

2028

Totaal maatregelen conform raadsvoorstel 2021.0001203

13.198

13.198

13.198

13.198

Mutaties:

- volgens de Programmabegroting 2022-2026

-100

-100

-100

-100

- verzachten ombuigingen Welzijn

-1.309

-1.309

-1.309

-1.309

- verzachten ombuigingen Sport

-336

-336

-336

-336

- verzachten ombuigingen Cultuur

-356

-356

-356

-356

- volgens de Voorjaarsrapportage 2023

-208

-189

-189

-189

Totaal strategische heroriëntatie

10.889

10.908

10.908

10.908

Stand van zaken:

- gerealiseerd

10.777

10.796

10.796

10.796

- niet gerealiseerd

112

112

112

112

Totaal stand van zaken

10.889

10.908

10.908

10.908

Toelichting

Uit de tabel blijkt dat het grootste deel van de ombuigingen gerealiseerd is. In de Jaarstukken 2024 werd nog gemeld dat het heffen van leges voor advisering ruimtelijke initiatieven minder opleverde dan ingeschat bij het ramen van deze ombuiging. Wij denken structureel een bedrag van circa € 50.000 te realiseren. Met het restantbedrag van € 300.000 is rekening gehouden in de maatregel 'Leges overall meer kostendekkend maken' zoals hiervoor is toegelicht.

Resteert een bedrag van € 112.000 dat niet is gerealiseerd. Dit betreft een deel van de maatregelen Integraal Huisvestingsplan Onderwijs. De huurafdracht van schoolbesturen afkomstig uit verhuur aan kinderopvang en buitenschoolse opvang zijn als inkomsten opgenomen bij de ombuigingen 2021. De € 112.000 extra opbrengsten worden wel gerealiseerd, maar in onze Verordening voorzieningen huisvesting onderwijs is opgenomen dat de huurafdracht voor onderwijshuisvesting beschikbaar moet blijven. Daarmee is de opbrengst niet toerekenbaar aan de beoogde ombuiging. Het vervallen van deze besparing is als autonome ontwikkeling verwerkt in deze voorjaarsrapportage. Dit betreft de mutatie Storting huurinkomsten schoolbesturen in de reserve Onderwijshuisvesting.
Verder zijn twee ombuigingen, vercommercialiseren groter gedeelte cultuurgebouw en concentreren en optimaliseren bibliotheekfunctie, wel verwerkt in de programmabegroting en de subsidieverstrekking. Maar aan de invulling van deze taakstelling wordt nog gewerkt door de instelling.

Gezien de stand van zaken van de ombuigingen op basis van de Strategische heroriëntatie 2021 is dit de laatste keer dat hierover specifiek gerapporteerd wordt. Mocht een taakstelling toch niet gerealiseerd worden, dan wordt dit als mutatie gemeld in een volgend P&C-product.

Maatschappelijke ontwikkeling

Ombuigingen
(bedragen x € 1.000; min is nadeel)

2025

2026

2027

2028

2029

Maatregelen Integraal Huisvestingsplan Onderwijs

112

112

112

112

112

Maatschappelijk effect

Laag

Realisatie

Niet gerealiseerd